‘Trekwegen over Nederland’ (1934) is waarschijnlijk de eerste Nederlandse kaart die een suggestie geeft van de vliegroutes die trekvogels kiezen. De kaart is het werk van Willem Hilbrand van Dobben, auteur van de bekende vogelgids ‘Wat vliegt daar?’ (1937), de Nederlandse versie van de Duitse ‘Was fliegt denn da?’ Wat vliegt daar? is nog steeds te koop, aangeprezen als ‘moderne klassieker’. Van Dobben leidde vanaf 1934 het onderzoek van Vogeltrek-station Texel dat zijn actieradius van waarnemingen al vrij snel had verruimd tot het Noordfranse Cap Griz Nez, en noordwaarts naar Helgoland en verder. Dat brede blikveld maakte ‘Texel’ tot leerschool voor systematisch migratie-onderzoek. Wat vliegt daar? bemoedigde de vogel-amateur. Er zijn opklimmende stadia van ‘vogels kijken’. Eerst herkennen en op naam brengen, tot uiteindelijk een verdiepend observeren van het gedrag van die dieren. Die weg kost ijver en concentratie. Mijn ‘Vogelgids van Europa’ (1999) waarschuwde: “Het zeetrek kijken moet men leren waarderen.” Lange periodes van stilzitten, in weer en wind, af en toe een paar stipjes, voor beginners nogal frusterend. Een advies: bezoek kliffen of eilanden zon’ reis biedt goede kansen om dat waarderen te leren. Helgoland, op Van Dobbens kaart als kruispunt gemarkeerd, is beide, klif en eiland. Daar acteren Jan-van-genten als een mooie oefen-soort. Ze zijn groot, het wemelt er van en ze houden inmiddels van mensen en dus van camera’s. Dat wemelen begon in 1991 met een kleine kolonie die een jaar eerder gesticht was door een enkel broedend paar. De herkomst van dat pionierend paar, is nog steeds een raadsel. Mogelijk was St Kilda het startpunt van hun overzeese trekweg, wellicht Hermaness op de Shetland Eilanden, of Bass Ross, een eilandje voor de Schotse Oostkust.

Een exotische soort die de echte beginneling kan inwijden in de kunst van het vogels kijken, is de Wenkbrauw-albatros. Ook tijdens ons 5-daags verblijf op Helgoland, vloog hij aan, een ‘unieke’ gast op herhaling. Als sinds begin jaren 1970 is die (telkens zelfde?) vogel een veel besproken casus in de literatuur over vogelkijk-toerisme. Ecotourism; an introduction (1999): “The arrival of this species prompts birdwatching tourists to change their plans in an effort to travel to (in dat geval) Hermaness. The albatross has become a major attraction for birder-tourists … “. Ook op Helgoland. Veerboten voeren af en aan met vogelaars in volle uitrusting. Van Dobben wist het al, nadat een beoefenaar van het eerste stadium “alle gewone soorten kent, begint een geanimeerd gedraaf achter zeldzaamheden …. “