Wadgasten

Wadgasten is een oefening in observeren. Een training in waarnemen en gewaarworden. In kijken, luisteren, proeven en benoemen. In tellen en vertellen. Feit en fictie spannen samen. Onze intentie: vrolijke wetenschap en proefondervindelijke wijsbegeerte. Het is een speculatief kennis-project.
Trekvogels en trekmensen dienen als gidsen. We volgen ze. Zoeken hun sporen, tekenen hun routes en lokaliseren de plekken waar ze af en toe halt houden. Veld-werk in de vorm van volg-werk. Ons werkterrein: De Waddenzee, middelpunt van Waddenland. En, de trekvogels volgend – zij zijn immers de wadgasten bij uitstek – verkennen wij via de East Atlantic Flyway de rest van de wereld.

Geografie

Sinds 2009 is die zee UNESCO-werelderfgoed (NL en DE; plus DK vanaf 2014). Werelderfgoed Waddenzee, zijzee van de Noordzee, subzee van de Atlantische Oceaan, spil in een geografisch lijnenspel dat noordelijker voert dan de Poolcirkel, zuidwaarts ver voorbij de evenaar. Die Waddenzee is ons eigenlijke onderwerp van verkenning.
Epicentrum van ons volgwerk is Terschelling. Halverwege dat eiland staat duinhuis Imrama, onze werkplaats. In de wijde omtrek markeerden wij 12 veldposten. Daar vinden de eerste oefeningen plaats. Elk van die posten is een ijkpunt. Sommige zijn vertrouwde must sees, ontleend aan één van de vele historische canons, andere verwijzen naar fictie, een genre dat meer dan officiële wetenschap, kleur geeft aan onze blik.

Ons vizier

Trekvogels zijn in aantal de meest trouwe gasten van Waddenland. Wij mensen, bekijken die vogels, geven ze een naam, jagen ze na, karteren hun habitat en hun trekgedrag. Die vogels kijken terug, naar het landschap van de trekmens, naar de manier waarop die dat landschap bewerkt, bereist en op zijn manier bekijkt. De kern van onze interesse is de ‘blik’: de onzichtbare ruimte tussen het oog van de kijker en het ‘oog’ van dat wat bekeken wordt, in ons geval de Waddenzee. Wij kijken naar de Waddenzee, die zee kijkt terug! Altijd is er sprake van een dubbel-perspectief. Wie kijkt wordt ook bekeken. Wij leerden dit van de uitdrukking ‘vogels kijken’. Wat ons vooral boeit: de kennelijke leegte tussen het oog van de mens en het oog van de vogel. Kennelijk, immers die leegte is schijn. Tussen oog en oog – in dat blik-veld – circuleren woorden, rouleren beelden en tegenbeelden, klinken geluiden en tegengeluiden. Er doen verhalen de ronde, verzameld en verspreid via allerhande bemiddelende apparaten. Abstracter gezegd: ons interesseert de oculaire ruimte waarin kijken botst met terugkijken. Dat maakt de Waddenzee tot vele zeeën, leesstof en leerstof tegelijk.

Doel

De Waddenzee is UNESCO – natuurlijk – werelderfgoed. Dat predicaat inspireert en verplicht. Omgang met werelderfgoed dient ter bevordering van education, science and culture. In onze woorden, een culture of curiosity, een kompas voor speurders die van zins zijn meer te ontdekken dan ze zoeken. Echter, UNESCO’s stempel natuurlijk erfgoed doet die zee cultureel gezien tekort. Een culturele verkenning van het begrip natuurlijk is dan ook zinnig. De Waddenzee caleidoscopisch belichten; een expeditie langs de onzichtbare paden die deze zee doorkruisen. Over zee, bovenzees hoog in de lucht, en onderzees, tot diep in de bodem. Een dergelijke verkenning promoot een soort toerisme, opgevat als een vorm van reizen om wijzer van te worden. Doel (UNESCO): ‘to stimulate the intellectual dimension of travel’.

Werkwijze

Wij raadplegen deskundigen van naam, Waddenland kent er velen, inwonenden, vaste bezoekers, dwaalgasten op doorreis, drenkelingen die blijven. Officiële amateurs bieden de helpende hand, het aantal civic scientists is groot. Zelf behoren wij tot die tweede soort, waarachtige liefhebbers.
Iedereen is vrij om ons te adviseren. Schrijvers, kunstenaars, filmers … . Een ieder die bereid is zijn ‘blik’ in het geding te brengen, is welkom.

Product en programma

De tastbare uitkomst van ons veldwerk is een ‘atlas’, een reisgids (online en/of in print). De looptijd van het project is 3 jaar. Van 1 januari 2017 tot en met 31 december 2019. Tussen start en finish voltrekt zich een programma: expedities, interviews, onderzoeksseminars, ontwerpstudio’s, literatuurstudies en zo meer. Tal van publieke uitingen zijn mogelijk, denk aan tentoonstellingen, symposia, artikelen, radio-uitzendingen, films, blogs, videoblogs. Deze website is het archief dat deze uitingen verzamelt, verknoopt en publiceert.

Overige feiten

Wadgasten is een onafhankelijk project. Het is niet academisch ingebed. Het heeft geen opdrachtgever. Vooralsnog ontvangt het geen subsidie.

Jan de Graaf – Jeroen van Westen                                    Terschelling, januari 2017