Toorn van Hoorn
Oudste gebouw op Terschelling, 13e-eeuws. Rijksmonument (1 van 67 stuks op het eiland). Opgetrokken uit baksteen van klei afkomstig van het Friese vasteland. Na een periode van verval is de kerk inmiddels opgetekend en gerestaureerd. Aanpalend staat de Sjouw, een staak als teken, chronometer die de tijd – het uur van de dag – zichtbaar maakte tot ver in de omtrek. Eertijds lag hier, ter hoogte van Hoorn het wantij, een ondiepe waterscheiding die diende als oversteekplaats voor de eerste kolonisten die vanaf het vaste land (te voet) de eilanden verkenden. Wad, doorwaadbare plaats, moeizaam begaanbaar grenslandschap, uitkomst voor migranten die de weg weten, doolhof voor hen die dit waterland voor het eerst, en zonder kaart betreden. Een toponymische atlas van de Waddenzee (NL, DE, DK) … we doen ons best.
Gids: Geert Wumkes (1869-1954)
Rond 1900 stond dominee Wumkes te Hoorn. Predikant van buiten maar wel uit de buurt. Schrijver op doorreis. De eerste biograaf van Terschelling. Wumkes’ boek is geografisch getiteld: ‘Tussen Flie en Borne’ (1900). Hij startte een traditie, in zijn spoor volgde een lange reeks van mannen met een missie. Allen zijn auteurs bedreven in het volkenkundig verzamelen van verloren gaande zaken, vaak verloren gewaand door toedoen van het (financieel profijtelijke) toerisme. Gerrit Knop schreef in 1948: “Het in huis nemen van een paar badgasten in de zomer, ontaardt in een vreemdelingenindustrie en dat heeft op den duur funeste gevolgen voor de geestelijke structuur van de bevolking.” Het is een etnografisch genre dat vanaf het interbellum oog krijgt voor het Waddengebied en zijn lokale eigenaardigheden (met zijn vaak miniem kleine talen). Inmiddels is Wumkes.nl de naam van de Digitale Historische Bibliotheek Friesland, over Friese taal, cultuur en geschiedenis, met als inzet zo veel mogelijk geschreven bronnen ontsluiten, zowel voor wetenschappers als voor ‘gewone’ lezers.
