Erfgoed uit het militaire repertoire van de Duitse bezettingsmacht. Gebouwd van gewapend beton. Behuizing van hoogstaand waarnemingsvermogen. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog begrijpelijk in de steek gelaten. Vanaf 2015 wordt er hard gewerkt aan de letterlijke ont-dekking van dit tot toen opzettelijk verhulde complex. Eertijds was deze collectie bunkers de centrale post waar inlichtingen over nachtelijke vliegbewegingen werden verwerkt. Veldwerken op grote hoogte, verticaal kijken, dynamische cartografie van het luchtruim, in dit geval ter aansturing van Duitse jachtvliegtuigen die zonder die tele-ogen in het duister zouden tasten. Doel: het neerhalen van geallieerde bommenwerpers op weg naar noord-Duitse havensteden, Wilhelmshaven, Bremerhaven, Hamburg, en naar eilanden in de buurt zoals Wangerooge, Helgoland.
Ons veldwerk start met een zoektocht naar cartografische scherven, de resten van glazen kaarten van noord-west Europa met centraal het Waddengebied; toegepast als transparante wandkaarten, verticaal in spiegelbeeld, horizontaal als tafel. Het nu ‘her’-lezen van die kaarten vergt een zeker historisch geostrategisch besef. Verlangt kennis van politieke aardrijkskunde. Dat impliceert: aandacht voor internationale betrekkingen, benieuwd naar de manier waarop landen over hun (omstreden) grenzen heen kijken, hun grenzen zien als verplaatsbaar, kneedbaar. Aandacht kortom voor grensgeografie in oorlogstijd, én in vredestijd. Die kaarten zijn een uitnodiging: scherp het oog voor de grote schaal, de lange duur, voor macht, vooral in de nacht. En let op: de militaire blik taxeert elk gebied als was het terra nullius, niemandsland, land dat aan niemand toebehoort, in ieder geval niet aan iemand die meetelt.

Gids: Josef Kammhuber (1896-1986)
Kammhuber was toen ooggetuige. Als nachtwaker van het Derde Rijk en pionier in de strijd om de duisternis was hij ingenieur van een langgerekt stelsel van waarnemingsposten langs de westrand van Europa, vanaf Denemarken, via Nederland en België tot voorbij Parijs in Frankrijk. Elke post had een dierkundige schuilnaam. De voorposten in het Waddengebied: Schlei, Jaguar, Hummer, Pelikan, Auster, Robbe, op Terschelling Tiger. Cruciaal in dit aviatisch project was een lichtgevend gordijn: de Helle Riegel, een landinwaarts gelegen lijn van schijnwerpers die continu de nachtelijke hemel aftastten. Een nieuwe type, oplichtend grenslandschap loodrecht de hoogte in. Dat geeft ons te denken: het nocturne luchtruim is onze bekommernis.