Terschellingerbank
Map reading
Lightships are floating lighthouses. They are Islands moored at sea, a solitary night watch. This type of ship is an English invention. At one time there were eight of these ships stationed along the Dutch coast, each with an unique light signal. The ship Terschellingerbank was decommissioned in the 1980’s.
To be a lighthouse keeper on a ship is to work the night shift on a desert island. With time to spare, the keepers also work as meteorologists, ornithologists, and secretly as spies with a military objective. All are vigilant observers. Nothing is better than to see someone trained in the art of observing at work: the lighthouse keeper, the ranger, the birdwatcher, the coast guard, a border patrol.
Lightship keepers work at sea, they go up and down with the tide. Without a coastline it is hard to notice the tide rising and falling. The rise and fall of the tide at open sea is slow, and the coastline is not fixed. Seas expand. How does one go about measuring this movement while at sea? That question reminds us of the story about the man who measures the sea – an old tale with many variations. An ethnography of the remarkable work of night watchers is needed.
“Toen trof Sinte Brandaan een klein mannetje aan. Het boek zegt ons, dat het ronddreef op een blad.Daarop zat het ventje ruim: hij was niet groter dan een duim. Zijn linkerhandje hield hij om een kleine kom. De griffel in zijn rechterhand was van omvang navenant en heel druk had hij ’t ermee: hij stak de griffel in de zee en liet het druppen in die kom met zijn kleine hand erom. Als hij de kom daar vol mee kreeg, gooide hij die meteen weer leeg. Zo mat hij almaar door en goot. Hoor hier nu een wonder groot! Toen vroeg hem Sinte Brandaan waarom dat moest worden gedaan. De man zei: ‘Ik meet deze zee, daar vervul ik mijn bestemming mee, met te zien of ’t klaar zal zijn als de doemdag daar zal zijn.’ Toen zei de goede Sint Brandaan: ’Jong daar komt nooit een einde aan!’ Waarna het ventje op het blad het volgende rake antwoord had: ‘Net zo min als ’t meten klaar is als de dag des oordeels daar is, net zo min lukt het jou en de jouwen alle wonderen te aanschouwen die God schiep met eigen hand in het water en op het land en die voor jou nog verborgen zijn. Je geestelijke kinderen zijn zonder vertroosting thuis gebleven en bidden God, die vaak jouw leven gered heeft, om door Zijn genade jou te behoeden voor leed en schade. Gods engel sta je altijd bij en ga nu verder, zonder mij.”
Fragment from De reis van St Brandaan, Willem Wilmink; translation of Navigatio Sancti Brendani abbatis from the 9th/10th century: series Nederlandse Klassieken (Amsterdam 1994).
Guide: Lucas Jansz. Waghenaer (1533/34-1605/06)
Waghenaer stands proxy for the sum of all maps that made the sea safe for travel and trade. Plancius, Mercator, Blaeu and others supplied reliable information for the great explorers. Cartographical history is interesting because it shows us different ways of viewing the world.
Waghenaer was a pilot from the city of Enkhuizen, who was not only a teacher of maritime skills, and an instructor in the nautical way of seeing the world, but also an excellent cartographer. His Spieghel der Zeevaert from 1584 was an exemplary piece of maritime cartography. Unlike Jacob van Deventer, who represented the Dutch Zuiderzee as an undifferentiated pool of water, Waghenaer drew depths, coastal outlines, symbols for good moorings, beacons, buoys, and capes. He also warned for perilous underwater features. The map was rotated – the sea was below, and land on top. Maps like Waghenaer’s look familiar yet strange to us, as the seas are decorated with monsters and strewn with islands shaped like a compass. An English language version of the atlas was published under the title The Mariners Mirror. As that atlas became more widespread, maps like it became known as Wagonners. Although the volumes were beautiful to behold, they were not especially suited for use on a ship. A cheaper edition followed: the Thresoor der Zeevaert (1592). This edition was more practical on board , and consequently most copies are used to the point of disintegration. The few that survived teach us a valuable lesson: cartography, map-reading, and writing are artforms.
