Strandmeten

De strandpaal is een waterstaatkundige uitvinding, voor het eerst in werking gezet in de 2e helft van de 19e eeuw. Doel: meten en regelen aan stuivend zand en lopend strand. Middel: raaisgewijze berekening van de breedte van het Hollandse strandland, dat was precisiewerk. Ter hoogte van Huisduinen bij Den Helder staat de paal der palen: strandpaal 1, met NAP-merk. De eerste nummering liep zuidwaarts langs de Zijde (de oude benaming voor de Hollandse kust) tot voorbij Oostvoorne. Later werden de Waddenstranden genummerd, vanaf Texel eerst in noordelijke, verderop in oostwaartse richting. Langs de naamloze, onbewoonde stranden fungeren de strandpalen als plaatsnamen. We zijn benieuwd naar het netwerk van gerecruteerde meet-mannen die dag in dag uit de afslag en aanwas van zand moesten noteren. Ook zijn we benieuwd naar het geheime strandboek, waarin geografische informatie zou staan, te gevoelig voor ‘gewone’, argeloze lezers zoals wij. Wie weet waartoe die palen tegenwoordig dienen? Het blijft gissen.
Inmiddels zijn ook de Noordzee en de Waddenzee volledig verkaveld. In kwadranten als op een schaakbord. Zonder Blankens vindingrijkheid was de exploitatie van die zeeën, voor visserij en aquacultuur, voor olie- en gaswinning, nu voor windparken, juridisch gezien ondenkbaar.

Gids: Jan Blanken (1755-1835)

In het eerste kwart van de 19e eeuw was Blanken inspecteur generaal bij Rijkswaterstaat. Hij was de man van het overzicht, was bereisd en genoot internationale faam als ontwerper van het Noord-Hollands Kanaal en de Rijkswerf Willemsoord te Den Helder, markant maritiem bolwerk, knooppunt in de noordelijke militaire geografie. Blanken staat voor de beroepsgroep der ingenieurs die vanaf de jaren 1960 steeds vaker werd bejegend als tekentafel-ingenieurs, rond de Waddenzee chargerend als be-dijkers, ‘mannen’ die de wereld niet anders wensen te begrijpen dan als technisch vraagstuk (als gebied om met maatregelen te bedekken).
Vandaar de vraag, wat betekent ‘zee, en zeelucht in het antropoceen‘, het laatste woord als gesuggereerde naam voor een tijdvak waarin atmosfeer en biosfeer onomkeerbaar getekend zijn door de actieve aanwezigheid van de mens. Bij aanvang van de eenentwintigste eeuw leest het Waddengebied als een leerzame catalogus van atmo-, bio- en neo-eco-technische manoeuvres, met recht een cultuurrelevant repertoire.