Jeroen van Westen – Jan de Graaf

Helgoland in volle zee
Helgoland, een dubbel eiland zeventig kilometer uit de Duitse kust. Varend op de Noordzee is het een baken naar de Elbe. In vogelvlucht gezien liggen de eilanden midden tussen Texel in het zuidwesten en Skalligen in het noordoosten. Milde winters, genoeg zon, bijna geen pollen, kortom een prettig klimaat “heilzaam voor de moderne stadsbewoners”, dat werd de slagzin. Al bewoond in de Prehistorie. Herontdekt door de Friezen in de zevende eeuw, denkend dat ze het beloofde land hadden gevonden. Later een thuis voor vissers, slopers, en winst makende smokkelaars. Vandaag de dag is Helgoland welvarend, Speciale regels maken belastingtoerisme interessant. Op Helgoland is ook een wetenschappelijk instituut gehuisvest (vergelijkbaar met het NIOZ op Texel), vernoemd naar Alfred Wegener.

Voorjaar 2016, een groepje van zes: drie kunstenaars, een natuurschrijver, zijn partner -net als hem een fanatiek vogelaar-, en een ingenieur. Allen voor het eerst op Helgoland. Twee eilanden, een rijst steil op uit zee, rood gloeiend; de ander half verzonken, wit! Twee rotsten, de een staat nog, de ander lost op. Het hoge eiland ziet als een uitkijktoren uit op de kust. Het eiland een centraal punt op trekroutes van vogels die de Waddenzee aandoen. Wij waren op het tweeling-eiland om te zoeken naar sporen van de eerste stappen in de ecologie en ornithologie. Behalve wat vage sporen en minimale overblijfselen was het moeilijk ook maar iets te vinden. Helgoland lijkt een (doelbewust?) uitgegumd landschap, het resultaat van jarenlang een test-site zijn van 1942 tot 1952. Het werd gebombardeerd als een soort experiment door NATO-partners.
Begin vijftiger jaren claimden oorspronkelijke bewoners hun eiland succesvol terug en ‘pacificeerden’ ‘hun’ Helgoland. Wetenschappers volgden hun op de voet. Voormalige bewoners keerden terug en hervatten de visserij op kreeft en krab. De volgende die terugkeerden waren de toeristen, aangetrokken door zon, zee, wolkjes parfum, en alcoholische dranken. OK, er zijn ook toeristen die musea bezoeken, en nu toegankelijke restanten van de bunkers. Sommigen dragen de tekenen van hun hobby, grote camera’s met enorme objectieven voor semi-professioneel vogelkijken.

Overdag ging het team er op uit in steeds andere combinaties, verschillende perspectieven bewandelden de miniatuurwereld van Helgoland. Overal werden er verbanden gevonden met de geschiedenis, soms gelabeld door teksten, andere weer moeilijk herkenbaar zoals door op het strand gevonden bakstenen van vernietigde huizen rondgeslepen zee en zand. Torens verbinden het eiland met de buitenwereld. Radar voor militaire doeleinden, kerk- voor de spirituele lijnen, een daktoren om vogels te signaleren. Het eiland van rood zandsteen is zelf een toren, haar muren bedekt met trekvogels inclusief een éénling, een Wenkbrauwalbatros die thuis is op het zuidelijk halfrond. ’s Avonds bereiden we een maaltijd, geen vogels, maar voedsel uit zee, en bediscussieerden we de vondsten van de dag. Nu een jaar later heeft ieder van ons op eigen wijze dit veldwerk verteerd. We zijn blij dat we de resultaten kunnen publiceren.

Helgoland is het zoekwoord dat al het veldwerk verricht door de Wadgasten op de tweelingeilanden verbindt.

Sleutelwoorden in hoofdletters verbinden Helgoland per bijdrage aan de perspectieven van de Veldposten