Bosatlas links 14e editie (1899), rechts 16e editie (1904)De Atlas van Bos had vanaf 1877 een vaste plaats verworven in het Nederlands onderwijslandschap. Aardrijkskunde of geografie hoorde thuis onder de natuurwetenschappen, met inbegrip van de deterministische gedachte dat de fysische omgeving alles bepalend is. Later, zeg na 1900, gerelativeerd tot de idee dat welvaart en geluk vooral gerealiseerd wordt door de wisselwerking tussen ‘natuur’ en mens.
Een minor kwestie: de 14e editie (1899) van de Bos-atlas toonde ondiepe wateren in donkerblauw – in plaats van het principe ‘hoe dieper hoe donkerder’ (als contrast met gele of witte zandstranden); die inversie leidde tot donkere kustwateren en lichtere diepzeeën. Deze ‘omgekeerde wereld’ leverde een te on-logische legenda om stand te houden, bezwaren alom. In 1904 keerde de Bos-atlas (in de 16e druk) terug naar het vertrouwde, wat heet conventionele zee-beeld. Sindsdien verloopt het kaart-lezen weer volgens de geijkte spelregels.
Jan de Graaf
